Rys historyczny
Okres międzywojenny w Polsce to czas dynamicznego rozwoju, także w dziedzinie architektury mieszkaniowej. Lata 20. i 30. XX wieku przyniosły modernistyczne wille, kamienice i apartamentowce, które do dziś zachwycają funkcjonalnością, detalem i wysokim standardem.
Są też wyznacznikiem dla celów oczekiwanych w obecnym projektowaniu i estetyce.
Czym była luksusowa architektura RP?
W tamtych czasach luksus oznaczał:
• wysokiej jakości materiały – piaskowiec, cegła, beton, stal,
• nowoczesne udogodnienia – windy, domofony, zsypy na śmieci, garaże podziemne,
• dopasowanie do potrzeb mieszkańców – duże, dobrze doświetlone wnętrza, reprezentacyjne strefy wejściowe,
• detale artystyczne – rzeźby, polichromie, indywidualne zdobienia elewacji.
Adres również miał znaczenie – najlepsze inwestycje powstawały w Warszawie (Frascati, al. Na Skarpie), Krakowie, Lwowie, Gdyni i Katowicach.
Najsłynniejsze realizacje i architekci
Wśród czołowych twórców luksusowej architektury mieszkaniowej II RP warto wymienić:
• Bohdana Pniewskiego – m.in. własna willa z wykorzystaniem lokalnego kamienia,
• Juliusza Żórawskiego – autor „Szklanego Domu” i kamienicy w al. Przyjaciół,
• Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcę – nowatorskie wille i domy wielorodzinne,
• Lucjana Korngolda – kamienice o modernistycznym, corbusierowskim charakterze.
Do dziś zachwycają realizacje takie jak willa Brukalskich, budynki przy ul. Katowickiej w Warszawie czy modernistyczny „drapacz chmur” w Katowicach.
Niedawno na sprzedaż wystawiono Willę Romualda Gutta która jest ważnym przykładem polskiego modernizmu i ma ogromną wartość historyczną. Obiekt znajduje się na warszawskim Solcu i został zaprojektowany przez jednego z najwybitniejszych polskich architektów XX wieku. Cena wywoławcza 39mln złotych!
Modernizm dostosowany do polskich realiów
Polscy architekci umiejętnie łączyli zasady modernizmu Le Corbusiera z lokalnym kontekstem, unikając skrajnych rozwiązań urbanistycznych. Dzięki temu projekty były jednocześnie awangardowe i funkcjonalne.
Cechy charakterystyczne luksusowej architektury mieszkaniowej II RP:
• harmonia funkcji, formy i konstrukcji (triada witruwiańska),
• zastosowanie konstrukcji stalowych i loggii-ogrodów zimowych,
• zintegrowane ogrody i tarasy słoneczne,
• bogate detale – od rzeźb po unikatowe płytki ceramiczne.
Dziedzictwo i zagrożenia
Wiele przedwojennych realizacji przetrwało wojnę, m.in. dzięki temu, że były zajmowane przez okupantów, a później przez władze powojenne. Niestety część została zniszczona lub zdegradowana przez niewłaściwe modernizacje – termomodernizacje, wymiany stolarki, utratę detali.
Dziś świadomość wartości modernistycznego dziedzictwa rośnie, a konserwatorzy starają się przywracać oryginalny charakter budynków. Wille Pniewskiego, Korngolda czy Lacherta to przykłady obiektów, które na stałe wpisały się w historię polskiej architektury.
